7. Begrippen – Procedures
Begrippen, bestuursrechtelijke procedures, de ‘basisprocedure’ in het bestuursrecht, bezwaar en beroep
***
Procedures, totstandkoming van een besluit en rechtsbescherming daartegen
In het bestuursrecht bestaan vele soorten procedures.
Een hoofdindeling in soorten procedures die kan worden gemaakt is:
1- totstandkomingsprocedures (m.b.t. de totstandkoming van een besluit),
2- rechtsbeschermingsprocedures (m.b.t. het ondernemen van actie tegen besluiten)
Intern en extern
De eerste procedures zou je ‘interne’ procedures kunnen noemen. Deze gaan over de wijze en fasering van het nemen van besluiten door de overheid (en de manier waarop burgers bij de totstandkoming worden betrokken, oftewel ‘inspraakmogelijkheden’ en/of ‘zienswijzemogelijkheden’ hebben).
De tweede zou je ‘externe’ procedures kunnen noemen. Deze beschrijven hoe en bij welke instantie de burger (particulier of bedrijf) in bezwaar en beroep kan gaan tegen besluiten.
Basisprocedure
Het systeem van procedures in het bestuursrecht is complex. De Algemene wet bestuursrecht (‘Awb’) beschrijft een basisprocedure:
– het bestuursorgaan neemt een besluit (het ‘primaire besluit’).
– een belanghebbende kan tegen het primaire besluit bezwaar maken.
– het bestuursorgaan beslist op het bezwaar (het neemt een ‘besluit op bezwaar’, oftewel ‘bob’).
– de belanghebbende kan tegen het bob beroep bij de bestuursrechter instellen.
– de bestuursrechter doet uitspraak.
– de belanghebbende kan tegen die uitspraak hoger beroep instellen.
– de hogerberoepsrechter doet uitspraak (in het omgevingsrecht is die hogerberoepsrechter veelal de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, vaak afgekort met ‘ABRvS’)
Vele uitzonderingen
Op deze basisprocedure maakt de Awb zelf al diverse uitzonderingen. Bijvoorbeeld: als een besluit tot stand komt door een zogenaamde ‘uniforme openbare voorbereidingsprocedure’, dan valt de bezwaarprocedure weg.
Vele andere wetten kennen zelf ook uitzonderingen op de basisprocedure uit de Awb.
Ingaan op de vele bestuursrechtelijke procedures zou hier te ver voeren. Bij de behandeling van sommige omgevingsrechtelijke wetten zullen we er hier en daar op terugkomen.
De burger geholpen
De overheid is verplicht om in haar besluiten de burger te wijzen op de manieren waarop deze actie kan ondernemen tegen besluiten.
Zo bepaalt bijvoorbeeld art. 3:45 van de Awb: “Indien tegen een besluit bezwaar kan worden gemaakt of beroep kan worden ingesteld, wordt daarvan bij de bekendmaking en bij de mededeling van het besluit melding gemaakt.” (lid 1) “Hierbij wordt vermeld door wie, binnen welke termijn en bij welk orgaan bezwaar kan worden gemaakt of beroep kan worden ingesteld.” (lid 2)
Maar…
De burger (particulier of bedrijf) wordt weliswaar de weg gewezen voor zover het gaat om de mogelijkheden van actie tegen besluiten. Voor het overige is de overheid en de bestuursrechter veelal ‘meedogenloos’.
Zo dient de burger zich strikt aan de termijnen te houden. Een dag te laat een bezwaarschrift indienen leidt bijvoorbeeld altijd (een enkele uitzondering daargelaten) tot niet-ontvankelijkheid (de burger wordt niet ontvangen in zijn bezwaar). Hetzelfde geldt voor zienswijzen, bedenkingen, beroep, hoger beroep en andere acties: niet op tijd = niet-ontvankelijk.
De burger dient zijn bezwaren ook volledig aan te voeren. In latere instanties (in beroep en/of hoger beroep) kan hij (een uitzondering daargelaten) geen nieuwe bezwaren aanvoeren.
De burger dient aan alle fasen van de besluitvormingsprocedure en rechtsbeschermingsprocedure te hebben meegedaan. Dient hij geen bezwaar of zienswijze in, dan kan hij (een enkele uitzondering daargelaten) aan latere fasen van besluitvorming en/of rechtsbescherming (beroep en/of hoger beroep) niet meedoen.
De burger draagt ook de bewijslast dat hij een bezwaarschrift (of ander stuk) tijdig heeft verzonden wanneer het niet (tijdig) is aangekomen.
De burger dient dan ook:
– op tijd te zijn,
– grondig en volledig te zijn,
– er steeds bij te zijn,
– te zijn voorzien van bewijs (bijvoorbeeld een bewijs van aangetekende verzending).