Op het spoor gezet door Folkert Jensma van NRC zijn we afgelopen weekend maar eens door het jaarverslag over 2018 van de Nationale Ombudsman gaan bladeren. Het bleek een treurig stemmend verslag vol verhalen over systeemdenken, gebrek aan oplossend vermogen en een soms meedogenloze overheid. Toevallig werden we ook gewezen op een artikel in Trouw, over een onderzoek naar woede. Is er een verband tussen dat artikel en het jaarverslag van de ombudsman?

Het jaarverslag over 2018 van de ombudsman

Jaarverslagen van de Nationale Ombudsman zijn geen suffe geschriften vol cijfers, balansen en bedragen. De ombudsman verhaalt in zijn jaarverslag daarentegen over de meest opvallende en veelzeggende zaken die hij in het desbetreffende jaar heeft behandeld.

Zeer lezenswaardig.

Maar wees gewaarschuwd. Het zal u treurig stemmen. Want, nog niet bekomen van het door de een of andere overheidsinstantie aangedane onrecht in het ene verhaal, wordt het volgende alweer opgediend. Net zo lang tot het uw neusgaten uitkomt.

Het is weliswaar relatief klein en individueel leed dat de landelijke pers niet steeds haalt. Maar het aangedane onrecht spat er telkens weer vanaf. Waarbij de lezer zich steeds verwonderd afvraagt wat de desbetreffende instanties heeft bezield.

Zo lezen we over een instantie die op onjuiste gronden vergaand heeft ingegrepen in het privé-leven van mensen. En die diezelfde mensen vervolgens op puur formele gronden niet-ontvankelijk verklaart in een daartegen gericht bezwaar. Of mensen die met torenhoge boetes te maken krijgen omdat ze er niet van bewust waren dat instanties elektronische berichten naar hen hadden gestuurd.

Protocollen en procedures

De ombudsman concludeert onder andere:

“Protocollen en procedures zitten in de weg.”

En:

“Efficiënt werken en goede verantwoording – beiden toch bedoeld om het beter te regelen voor de burger – keren zich zo juist tegen de burger.”

En:

“De overheid en andere instanties staan steeds verder af van de mensen voor wie zij er zijn. Het zou goed zijn als alle organisaties die werken voor de mensen in Nederland zich bezinnen op hun bestaansrecht.”

Gaat het jaarverslag van de ombudsman effect sorteren? Of moet een of andere wal het schip gaan keren? Anders gesteld: is er voor de overheid een noodzaak, of op zijn minst een aanleiding of reden, om te veranderen?

Onrecht en woede

In Trouw stond een artikel over een onderzoek naar woede. Waarom kan de een zijn woede wel onderdrukken en de ander niet? Een erg interessant onderzoek. Maar het gaat ons hier niet om het onderzoek zelf. Het gaat ons om de gehanteerde onderzoeksmethode.

Hoe onderzoek je woede? Wel, door mensen woedend te maken. Hoe maak je mensen woedend? Wel, kennelijk door ze met onrecht te confronteren.

Zo legden de onderzoekers aan een aantal groepen mensen een verhaal voor over onrecht dat iemand werd aangedaan. Stel je voor dat jij persoon X bent, en je wordt ten onrechte van dit en dat beschuldigd. En als je daar iets van zegt, word je nog ontslagen ook. Het onrecht druipt ervan af.

En inderdaad, de hersenen van de onderzochte mensen kookten over (waarbij de ene mens dat dan weer beter leek te kunnen onderdrukken dan de andere).

Wil je woede onderzoeken, dan moet je dus een reactie op onrecht uitlokken. Want onrecht maakt woedend.

Apen

Dat onrecht woedend maakt is iets wat we eigenlijk al wisten. Bijvoorbeeld uit onderzoek bij apen. Zie dit filmpje met Frans de Waal en twee apen die ongelijk worden behandeld. (Een absolute aanrader!)

Wat moet de overheid er mee?

Er staan met het jaarverslag van de ombudsman en de geschetste onderzoeken aldus enkele dingen vast:

• de overheid handelt soms onrechtvaardig (niet in juridische zin (“onrechtmatigheid”) maar in menselijke – psychologische – zin (“onrecht aandoen”))
• onrecht leidt tot woede

 

De vraag die je je als overheid vervolgens kunt stellen is: moet ik daar iets mee? Of neem ik die woede op de koop toe? Hoe erg is die woede immers? Kan die mij raken? Of kies ik er als overheid voor om het leven als een voetbalspel te zien waarbij af en toe ten onrechte een doelpunt wordt afgekeurd of ten onrechte een rode kaart wordt getrokken?

Cynisch

Dat laatste lijkt ons een al te cynische overweging. Zoals de individuele mens zijn ambities heeft, en misschien wel hoort te hebben, zo mogen ook aan de overheid ambities worden toegekend. Orde en efficiency zijn wat dat betreft prima punten op de horizon. Maar zonder streven naar rechtvaardigheid blijven dat wel zeer zielloze ambities.

Feit is bovendien dat rechtvaardig handelen bepaald geen onmogelijkheid is. Ook dat blijkt namelijk uit het jaarverslag van de ombudsman. Du moment dat deze zich in een bepaalde zaak bij een instantie meldt, blijkt de overheid ineens over behoorlijk veel creatief vermogen te beschikken. Een niet-ontvankelijkheid blijkt plots niet in de weg te staan aan een oplossing. Een boete blijkt ineens gematigd te kunnen worden. En er blijkt ineens genoeg mankracht te zijn om toch nog eens naar de zaak te kijken.

Het is allemaal simpelweg een kwestie van een beetje goede wil…

Vragen en advies

Bent u vastgelopen bij de overheid? Wilt u weten in hoeverre motivationele technieken kunnen worden ingezet bij het bereiken van oplossingen? Neem dan contact met ons op:

Contact

Wij overleggen graag met u, praten graag over de ins and outs van uw situatie en geven u graag advies. Voor een kennismaking of eerste gesprek brengen wij geen kosten in rekening.