Dat was even schrikken toen ik het interview met OM-topman Otte in De Telgraaf van 30 december 2023 las. Het hele artikel heb ik door de paywall niet kunnen lezen, maar tussen de tralies door las ik zinnen als ‘We nemen niet alles meer aan, de pijplijn raakt verstopt’, ‘De politie moet niet meer op alles rijden’ en ‘kiezen in een oceaan van onrecht’. Het interview zat mij niet lekker, met name omdat ik beroepshalve enkele keren te maken heb gehad met mensen die tevergeefs een beroep hadden gedaan op de politie en daar behoorlijk gefrustreerd over waren. ‘Wat moet dat nu’, dacht ik, ‘als Otte de politie nog verder uit de samenleving terugtrekt?’

Kleine vergrijpen

De zaken waar ik (zijdelings) mee te maken kreeg, waren relatief klein. Geluidsoverlast, bedreigingen, treiterijen, vernielingen, verkeersgedoe, etc.. Althans, weliswaar ‘klein’ maar voor de slachtoffers toch zeer ingrijpend. Zeker als het gaat om zaken die zich lang voortslepen. Het houdt de mensen van hun nachtrust, het zorgt voor stress, hartklachten, en het ‘geen tijd, geen mankracht’ van de politie zorgt daarnaast voor veel frustratie. Kortom, ik schrok nogal toen Otte aankondigde de politie nog verder uit de samenleving te zullen terugtrekken. De aandacht gaat vanaf nu kennelijk alleen nog uit naar zaken die bij Carrie en Eddie in de podcast besproken gaan worden: grootse en meeslepende zaken. En die ‘kleine’ zaken, ach, ‘we moeten als Openbaar Ministerie nu eenmaal kiezen in een oceaan van onrecht’.

Eigenrichting

Betekent dat dat we er maar aan moeten wennen, onrecht? Er nog méér aan moeten wennen? Ons beter verzekeren, de stress en frustratie van ons af mediteren en simpelweg eieren voor ons geld kiezen als we worden bedreigd of besodemieterd? ‘Neem maar jogginglessen, dan kun je nog harder wegrennen’, en meer van dat soort adviezen?

Maar wat nu als mensen de stress, angst, intimidatie en frustratie niet meer tolereren, en er niet van weg kúnnen rennen? Wat dan? Komt het door diezelfde Otte gevreesde ‘spook van eigenrichting’ dan niet opzetten?

Drenthe, Weiteveen

Het een zal niet rechtstreeks met het ander te maken hebben, maar toen ik vandaag las over de getergde Drent die twee mensen had gedood die hem en zijn gezin een jaar lang het leven zuur hadden gemaakt, moest ik terugdenken aan dat Otte-interview. Volgens het krantenartikel had de man zich nog tot de politie gewend. Tevergeefs. En nu dus dit, eigenrichting.

Ik schrijf het allemaal onder voorbehoud, want het nieuws is nog vers en de zaken kunnen zomaar anders liggen. Maar toch, er zal een zekere correlatie zitten tussen een zich uit de samenleving terugtrekkende politie en een toename van eigenrichting.

Just-world hypothesis

Die ‘oceaan van onrecht’ waar wij volgens Otte midden in zitten, deed mij ook denken aan een hypothese waar ik tijdens mijn psychologiestudie van hoorde: de Just-world hypothesis (of Just-world fallacy). De hypothese stelt dat mensen een denkfout maken door te menen dat wij in een rechtvaardige wereld leven waarin een ieder krijgt wat hij verdient. Veel misdaden blijven evenwel onbestraft, en een massamoordenaar maakt net zoveel kans in de loterij als de plaatselijke schooljuf.

Het is natuurlijk hartstikke knap van die psychowetenschappers dat ze hier achter zijn gekomen (ahum), maar het is de vraag wat we met deze hypothese moeten. Moeten we ook aanváárden dat we in een onrechtvaardige samenleving leven? Moeten we met z’n allen dan ook maar het ‘wie goed doet, goed ontmoet’ overboord zetten als denkfout? Moeten we met Otte als maatschappij vaststellen dat we ten diepste onrechtvaardig zijn? En moeten we in die ‘oceaan van onrecht’ roeien met de riemen die we, bij ontstentenis van politie en ander gezag, hebben: alle mogelijke particuliere maatregelen nemen om te voorkomen dat we überhaupt in een situatie terecht zullen komen dat we naar eigenrichting moeten grijpen? U hebt vast fantasie genoeg om te bedenken wat dat betekent (hoor ik daar iemand ‘second amendment’ roepen?)

Niet alleen de politie

De frustratie treft overigens niet alleen de politie, zo is mijn ervaring. Het betreft alle formele gezag. Dat kenmerkt zich de laatste tijd door een grote terugtrekkende beweging uit de samenleving. Het verschuilt zich achter 140-nog wat telefoonnummers, het denkt nog enkel in lange procedures, het is volledig verjuridiceerd, het bekommert zich enkel om interne organisatorische aangelegenheden en het is nog nauwelijks dienstbaar aan de burger. En dat zal de komende decennia niet minder worden, onder druk van automatisering en verdere efficiëncyslagen.

Update 22 januari 2024: Otte herhaalt: “We vissen in een oceaan vol onrecht. We hebben onvoldoende vissersboten om alle onrecht op te hengelen en om daarvoor een veroordeling te krijgen”.

Vragen en advies

Hebt u vragen over het recht? Neem dan contact met ons op:

Contact

Wij overleggen graag met u, praten graag over de ins and outs van uw situatie en geven u graag advies. Voor een kennismaking of eerste gesprek brengen wij geen kosten in rekening.

Willem Brakenhoff