We leven in een tijd waarin de grondrechten steeds belangrijker worden. U kent ze wel : regels zoals de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens van de Raad van Europa. Maar hoe werken deze regels nu eigenlijk?

De grondrechten

Laten we eerst eens linken naar de diverse rechten:

• hier de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens
• en hier het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens

Dit zijn niet de enige teksten waarin grondrechten zijn vastgelegd. Maar het zijn wel de bekendste.

In deze teksten zie je rechten vastgelegd zoals het recht om niet gemarteld te worden, het recht op privacy, het recht op een privéleven, etc..

Wat doet de rechter hiermee?

Wel, het recht is een systematische aangelegenheid. En dus moet je je steeds weer afvragen welke status een bepaald grondrecht heeft ten opzichte van andere rechten. Zo hebben we in Nederland bijvoorbeeld ook een heuse Grondwet. En in die Grondwet staan ook grondrechten. Maar iedereen zal wel eens hebben gehoord van het beginsel dat een Nederlandse wet niet mag worden getoetst aan de Grondwet. Maar een wet mag weer wel aan een verdrag worden getoetst.

Hoe zit dat nou eigenlijk?

Toetsing

Wel, de regels staan in principe in de artikelen 93, 94 en 120 van de Grondwet:

Artikel 120 Gw:

“De rechter treedt niet in de beoordeling van de grondwettigheid van wetten en verdragen.”

Hier staat dat de rechter een wet niet mag toetsen aan de Grondwet. Uit de jurisprudentie volgt ook dat dit betekent dat de rechter een wet niet mag toetsen aan rechtsbeginselen (zoals de algemene beginselen van behoorlijk bestuur). Anderzijs betekent het dat de rechter lagere regelingen (zoals gemeentelijke verordeningen) wél mag toetsen aan de Grondwet.

Artikel 93 van de Grondwet bepaalt:

“Bepalingen van verdragen en van besluiten van volkenrechtelijke organisaties, die naar haar inhoud een ieder kunnen verbinden, hebben verbindende kracht nadat zij zijn bekendgemaakt.”

En artikel 94 bepaalt:

“Binnen het Koninkrijk geldende wettelijke voorschriften vinden geen toepassing, indien deze toepassing niet verenigbaar is met een ieder verbindende bepalingen van verdragen en van besluiten van volkenrechtelijke organisaties.”

Uit deze bepalingen volgt dat Nederlandse wetten wél kunnen worden getoetst aan – bijvoorbeeld – de regels uit hoofde van de mensenrechten. Daar geldt wel een nuancering : die mensenrechten dienen wel aan bepaalde formuleringen te voldoen.

Niks aantrekken van de Grondwet

De rechter mag Nederlandse wetten dus wel toetsen aan internationale normen, maar niet aan de Grondwet? Ja, zo is het. En dus zou iemand zomaar kunnen zeggen dat de Nederlandse wetgever een vrijbrief heeft om ongrondwettelijke wetten te maken.

Wel, dat is natuurlijk onzin. Nog daargelaten dat Nederlandse wetten in ieder geval moeten voldoen aan internationale grondrechten, geldt dat onze wetgever een duidelijke plicht heeft om bij zijn wetgevingstaak rekening te houden met de Grondwet. En juist een instituut als de Eerste Kamer is er om daarvoor zorg te dragen.

Verzaking

In principe is het mogelijk dat een Nederlandse formele wetgever wetgeving vaststelt die niet in overeenstemming is met de Grondwet. In die gevallen is er echter altijd het internationale recht als achtervanger.

Vragen en advies

Hebt u vragen over het recht? Neem dan contact met ons op:

Contact

Wij overleggen graag met u, praten graag over de ins and outs van uw situatie en geven u graag advies. Voor een kennismaking of eerste gesprek brengen wij geen kosten in rekening.