De gebiedsontwikkeling Feyenoord City (Stadionpark) is een prachtige ‘casestudy’. Voor omgevingsjuristen gebeurt er veel leuks (milieu, MER, grondposities, planprocedures, etc.). En ook voor motivationeel psychologen gebeurt er veel … eh … interessants… De titel van deze blog heeft betrekking op het laatste. In motivationeel opzicht gaat er namelijk veel mis aan de Maas…

Interesse

Wij volgen de ontwikkeling Feyenoord City op de voet. Dat heeft twee redenen:

– het is een interessante grootschalige gebiedsontwikkeling met veel juridische aspecten
– het is een gebiedsontwikkeling die nogal gevoelig ligt bij politiek, omwonenden, supporters en andere betrokkenen.

Op het eerste punt maakt Feyenoord City grote sprongen. Er zijn al wat ‘belendende’ bestemmingsplannen in procedure, of zelfs onherroepelijk geworden. Men ligt op koers qua m.e.r.-procedure. Er wordt druk getekend (door de architect). En naar het schijnt ligt men ook op schema voor wat betreft de grondposities.

Maar op het tweede punt wil het maar niet vlotten.

Participatie

In een vorige blog besteedden we er al aandacht aan: De gebreken en onduidelijkheden op het gebied van participatie rond Feyenoord City. Bottomline van dat verhaal was dat de betrokken partijen (gemeente, Feyenoord, omwonenden, supporters) ieder een andere invulling geven aan het begrip participatie (hetzij participatie als informeren, hetzij als adviseren, hetzij als meebeslissen). Met frustraties van velen tot gevolg. Het gevolg dáárvan is dan weer dat er geen draagvlak wordt gecreëerd. Of, erger, dat dat afbrokkelt.

Van dat laatste lijkt nu daadwerkelijk sprake te zijn. Niet enkel vanwege verschillen van inzicht rond de wijze van participatie. Maar vooral ook omdat het nogal schort aan de communicatie vanuit het Feyenoord City kamp.

En dat is jammer. Want daardoor dreigt een prachtproject – we hebben het over een mega-gebiedsontwikkeling en -impuls in een door velen als problematisch gekenschetste stadswijk – grote schade op te lopen. Vanwege onnodige fouten op het gebied van communicatie en motivatie.

Berichten

Wat is er aan de hand? Wel, eigenlijk legt die vraag al direct de vinger op de zere plek. Niemand weet wat er aan de hand is. Feyenoord City en de gemeente (althans de wethouder) brengen voortdurend twee soorten berichten naar buiten: enerzijds positief nieuws, en anderzijds mededelingen dat men nog niets kan zeggen omdat er nog aan ‘X’ wordt gewerkt.

Intussen komt het ‘anti-kamp’ (tegenstanders van Feyenoord City, vooral supporters die in de Kuip willen blijven) met enige regelmaat met (al dan niet gelekte) negatieve berichten. Zo zouden de bouwkosten veel hoger gaan uitvallen dan aanvankelijk geraamd. Of zouden ambities niet realistisch zijn.

Daarmee is geen man overboord, zou je zeggen. De contracten zijn immers nog niet getekend. En zowel de gemeente als Feyenoord hebben aangegeven dat pas over een ‘go – no go’ wordt besloten nadat alle berekeningen zijn gedaan, en nog eens overgedaan. Men verwacht dat het eind 2018 pas zover is.

Dus, inderdaad, er wordt nog aan ‘X’ gewerkt. En zo wordt dat ook telkens gecommuniceerd door de gemeente en Feyenoord.

Draagvlak

Intussen brokkelt het draagvlak af, zo lazen we vandaag in de krant. De politiek roert zich. Juist door de berichten die uit het anti-kamp komen. Ineens lijkt die politiek niet te willen wachten totdat eind 2018 alles goed is doorgerekend, maar wil ze tussentijds nog eens flink debatteren. Twee citaten van een betrokken CDA-raadslid: “Je merkt dat mensen boos zijn.” En: “Er zijn enorme twijfels ingeslopen.”

Kortom, terwijl iedereen aanvankelijk bereid was om de financiële berekeningen keurig af te wachten tot eind 2018, is men nu, tussentijds, ineens boos en wantrouwend.

Weg draagvlak. Nog voordat de businesscase is gepresenteerd.

Hoe is het mogelijk?

Motivationele psychologie

Voor een motivationeel psycholoog komt het allemaal niet als een verrassing.

In de motivationele psychologie is al langer bekend dat het achterhouden van informatie bijna nooit werkt. Ook niet als je daartoe het volste recht hebt. Nee, Feyenoord en gemeente hoeven tussentijds inderdaad niks anders te communiceren dan dat men ‘aan ‘X’ werkt’. Maar het daarbij laten is niet per se handig.

Waar mensen betrokken zijn bij een bepaalde aangelegenheid, en belang hebben bij een bepaalde aangelegenheid, ontstaat een informatiebehoefte. Juist bij een fenomeen als Feyenoord speelt dat in nog grotere mate. Feyenoord is namelijk nauw verknoopt met de identiteit van veel mensen. Van supporters, en van Rotterdammers in het algemeen. Ga je ‘iets’ doen met het onderwerp van die identiteit, dan gaat iedereen ineens rechtop zitten. Je raakt mensen, je raakt harten, en je raakt Rotterdam. Identiteit is van wezensbelang. Identiteit is na lichaam en leden bijkans het belangrijkste dat een mens bezit.

In zo’n situatie hou je geen informatie achter. In zo’n situatie neem je geen radiostilte in acht. En in zo’n situatie volsta je niet met geruststellende, of formele, mededelingen (‘ligt op schema’, ‘komt goed’ etc.).

Want juist op basis van de hevige emoties die gepaard gaan met identiteit, zullen betrokkenen hoe dan ook zoeken naar informatie. En wanneer men die informatie niet krijgt, zal men op basis van die emoties de informatielacune zelf invullen. Het niet beschikken over informatie is in evolutionair opzicht immers een doodzonde. Zeker als het gaat om een wezenlijke zaak als identiteit (dat weer samenhangt met groepsgevoel, ‘erbij horen’ en sociale aan- en uitsluiting).

Dat zelf invullen van de informatielacune gaat volgens een worstcase-scenario. Zeker wanneer het vertrouwen in de andere partij niet optimaal is. (‘Men zal niet voor niets niks van zich laten horen’, ‘ze hebben zeker wat te verbergen’, of: ‘daar is iets niet pluis’.) Dan wordt dat scenario op basis van een explosieve mix van emotie, identiteit en wantrouwen door betrokkenen zelf ingevuld. Waarbij tevens het evolutionaire principe geldt: je kunt maar beter voorbereid zijn op het ergste. Hetgeen in het brein het signaal geeft: ‘het gaat om het ergste’. Met als gevolg dat vergaande conclusies worden getrokken als ‘Feyenoord failliet’, ‘Goldman Sachs zet Feyenoord in de etalage’ en ‘lelijk nieuw stadion in plaats van die prachtige Kuip’.

Hiermee ontstaat een uiterst negatieve attitude tegenover het project en zijn pleitbezorgers. Terwijl alle nieuwe informatie en communicatie door de bril van die attitude wordt bezien. Hetgeen leidt tot een neerwaartse spiraal, gevoed door een zichzelf versterkende wisselwerking tussen negatieve attitude, mondjesmaat binnenkomende nieuwe informatie en wantrouwen.

Ook de op zich niet heel bijzondere tussentijdse informatie dat bouwkosten stijgen, dat ambities wat hoog zijn en dat een financier vooralsnog niet overtuigd is van de businesscase (ontwikkelen is nu eenmaal een proces van ontwerpen, bezuinigen, herberekenen, bijstellen, onderhandelen, finetunen etc.), wordt ineens gezien als ‘doodssteek’ voor het project.

Zonde

En dat is zonde. In de eerste plaats omdat Feyenoord City zoals gezegd een prachtproject is. Maar veel meer nog omdat het onnodig is. Gemeente en Feyenoord gaan voorbij aan de meest elementaire inzichten uit de motivationele psychologie.

Naar dit soort projecten wordt namelijk al jaren onderzoek gedaan door psychologen, economen en milieukundigen. Of het nou gaat om het realiseren van windmolenparken of de plaatsing van een opvanghuis voor daklozen in een buurt. Onderzoekers weten: veel hangt af van goede communicatie, vertrouwen, eerlijkheid en openheid richting omwonenden en belanghebbenden.

Van ontwikkelaars, en van gemeentebestuurders, mag worden verwacht dat zij van dergelijk onderzoek op de hoogte zijn. Dat zij weten dat het sluiten van de gelederen niet werkt. En dat je in deze tijd van social media net zoveel aandacht moet besteden aan communicatie en motivatie als aan het volgen van de juiste juridische procedures.

Meer weten?

Over de psychologische processen van weerstand tegen bouwprojecten hebben wij in 2017 een onderzoeksrapport geschreven Dat kunt u hier downloaden:

Rapport ‘Weerstand in Rotterdam!’ (pdf)

Hebt u vragen over een kwestie op het gebied van de motivationele psychologie (participatie, weerstand, motivatie, communicatie) of het omgevingsrecht? Hecht u belang aan een oplossingsgerichte benadering? Neem dan contact met ons op:

Contact

Wij overleggen graag met u, praten graag over de ins and outs van uw situatie en geven u graag advies. Voor een kennismaking of eerste gesprek brengen wij geen kosten in rekening.