Je kon erop wachten. De nood in de (woning)bouw is hoog. Word je niet door de hond (stikstof) gebeten, dan wel door de kat (vleermuizen). En dus mag je als ontwikkelaar of initiatiefnemer tot een bouwproject blij zijn als je project door de juridische ballotage komt. Maar eenmaal daar aangekomen, zijn er de bezwaarmakers. Sommigen hebben terechte bezwaren, maar steeds meer zie je de goudzoekers: de mensen die weten dat er bij de in nood verkerende ontwikkelaar iets te halen valt. “Ik wil mijn bezwaar best intrekken, maar niet voor niets….”

Iedereen kan bezwaar maken

In het (ruimtelijk) bestuursrecht zijn er bepaalde drempels die je over moet om een haalbare zaak te hebben. Kom je die drempels niet over, dan kan de overheid of de bestuursrechter je niet-ontvankelijk verklaren in je bezwaar (of beroep).

Punt is echter dat het iedereen vrijstaat om een kansloos bezwaar of beroep in te dienen. En voordat een bestuursorgaan of rechter eenmaal officieel heeft vastgesteld dat dat bezwaar of beroep niet-ontvankelijk is, is iedereen al gauw weer een jaar verder. Tijd die een ontwikkelaar niet heeft.

Belanghebbendheid

Laten we het eenvoudig stellen: in het ruimtelijk bestuursrecht geldt als regel dat iemand uit Den Helder geen belang heeft bij een bouwproject in Maastricht. Dus als zo iemand een bezwaar of beroep instelt tegen een project in Maastricht, dan zal dat niet-ontvankelijk worden verklaard door overheid of rechter.

Onherroepelijkheid

Probleem is echter dat dat onverlet laat dat iedereen een bezwaar- of beroepschrift kan indienen tegen een besluit (een bouwvergunning). Dat wil zeggen: iedereen kan een volstrekt kansloos bezwaar- of beroepschrift indienen. Dat is immers geen misdrijf. En Postnl.nl zal het bezwaar gewoon afleveren.

Het gevolg van het indienen van een volstrekt kansloos bezwaar- of beroepschrift is dat het desbetreffende besluit desondanks niet onherroepelijk wordt. Hoe kansloos het bezwaar ook is. Zolang er immers een bezwaar of beroep loopt, is dat het geval. Ook een volstrekt kansloos bezwaar of beroep onthoudt onherroepelijkheid aan een besluit. Dat besluit wordt pas onherroepelijk indien er onherroepelijk over is besloten, en onherroepelijk is vastgesteld dat het kansloos was. En als er dus onherroepelijk is besloten dat het kansloze bezwaar of beroep niet-ontvankelijk is. En voor dat oordeel is een rechter nodig. En die laat veelal lang op zich wachten.

Financiering

Waarom is dat een probleem? Wel, het probleem is dat financiers (hypotheekverstrekkers zoals banken) enkel willen financieren als er sprake is van een onherroepelijke vergunning. Dat betekent dat een ontwikkelaar pas met de bouw kan beginnen als alle bezwaren en beroepen – kansrijk dan wel kansloos – volledig van tafel zijn. Dat wil zeggen: als er een rechter een eindoordeel over heeft geveld.

De bank zal ook geen geld vrijgeven wanneer een volstrekt kansloos bezwaar of beroep aanhangig is. De bank wil namelijk 100% zekerheid. En zolang een rechter niet heeft geoordeeld over een kansloos bezwaar, is dat bezwaar niet weg, en is de bouwergunning niet onherroepelijk.

Machtspositie

Zie daar de machtspositie van de indiener van een volstrekt kansloos bezwaar of beroep! Vanuit Den Helder heb je immers volgens de wet het volle recht om bouwinitiatieven in Maastricht volledig te frustreren. Ja, je bezwaar is volstrekt kansloos bij gebreke aan belang. Maar zolang een rechter dat niet heeft vastgesteld, is ook een kansloos bezwaar een bezwaar. En zolang een bezwaar aanhangig is, komt er vanuit de bank geen geld vrij. En wordt er dus niet gebouwd.

En dit is een enorme kostenpost voor de ontwikkelaar. Die wil graag zo snel mogelijk af van alle bezwaren.

Verdienmodel

Dit blijkt steeds meer een verdienmodel te zijn voor indieners van bezwaar- en beroepschriften. Ik verwijs hierbij naar de gebeurtenissen enige tijd geleden op het Wijnhaveneiland in Rotterdam. Ontwikkelaars zagen zich daar genoodzaakt om bezwaren voor grote bedragen af te kopen om maar te kunnen beginnen met de bouw.

Maar ook elders zie je het steeds vaker. Personen stellen willens en wetens kansloos bezwaar of beroep in met geen ander doel dan dit voor grote bedragen te laten afkopen door de ontwikkelaar.

Wat is hier tegen te doen?

Mijns inziens is hier iets tegen te doen. Net zozeer als er iets te doen bleek tegen het indienen van uiterst bewerkelijke Wob-verzoeken met geen andere reden dan dwangsommen op te strijken. De rechtspraak zal op een gegeven moment een einde willen maken aan dit misbruik van recht. Dat deed ze ook bij dit soort Wob-verzoeken, waarna de wetgever volgde. De enige vraag is welke grondslag men zal willen zoeken.

Een eerste mogelijkheid is dat personen die misbruik maken van het recht om bezwaar of beroep in te stellen tegen besluiten (zoals bouwvergunningen) verboden wordt om dat te doen (en dat bezwaar of beroep in te trekken op straffe van een dwangsom). Dat is al eens gebeurd.

Dit heeft tot een hoop kritiek geleid in de juridische literatuur. Toch zal de rechtspraak, en ook literatuur, steeds milder worden voor dit soort verboden naarmate er meer misbruik wordt gemaakt van het ‘recht’ om kansloos bezwaar of beroep in te stellen.

Feit is ook dat het instellen van kansloos bezwaar of beroep een soort van strafrechtelijk vergrijp kan zijn. In wezen kaap je als indiener van het bezwaar of beroep het bouwproces. Je ‘gijzelt’ dat proces als het ware. En ik kan mij voorstellen dat strafrechtsgeleerden daar een mening over hebben (afpersing?)

Meest vergaand lijkt mij om de indiener van een willens en wetens kansloos bezwaar of beroep keihard aansprakelijk te stellen voor de veelal zeer omvangrijke schade die de ontwikkelaar lijdt ten gevolge van dat bezwaar of beroep.

Ik heb nog niet vernomen of een dergelijke aansprakelijkheidsstelling ooit is voorgevallen, maar ik acht de kans groot dat dat een keer gaat gebeuren. En daarmee wordt het instellen van een willens en wetens kansloos en schadeveroorzakend bezwaar of beroep mogelijk een kostbare aangelegenheid.

 

Vragen en advies

Hebt u vragen over het omgevingsrecht? Neem dan contact met ons op:

Contact

Wij overleggen graag met u, praten graag over de ins and outs van uw situatie en geven u graag advies. Voor een kennismaking of eerste gesprek brengen wij geen kosten in rekening.

Willem Brakenhoff