Al langere tijd gaat het onder juristen over procedurele rechtvaardigheid. Daarbij gaat men ervan uit dat het hanteren van de juiste procedures bij de deelnemende partijen leidt tot een snellere acceptatie van de uitkomst van die procedures. Deze ‘heilige graal der rechtvaardigheid’ blijkt echter behoorlijk leeg te zijn. Want aan het einde van de dag gaat het toch om de inhoud van een oordeel. En het vellen daarvan is, hoe je het ook wendt of keert, uiteindelijk toch een uiting van macht. Hetgeen, bijvoorbeeld naar aanleiding van de Toeslagenaffaire, de vraag opriep hoe ‘materieel’ rechtvaardig een machthebber (bestuurder, rechter) dient te zijn. Het belang van die vraag bleek vandaag weer eens uit een artikel over plagiaat in het AD.
Het Nederlands Juristenblad publiceerde onlangs artikelen van Alex Brenninkmeijer en van Bart Jan van Ettekoven. De eerste sprak zijn zorgen uit over de feiten die tot de Toeslagenaffaire hebben geleid. De tweede verdedigde het handelen van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (waarvan hij voorzitter is). We gaan in op enkele onderdelen van de beide artikelen.
Ze zeggen wel eens dat je de hele wereld zou moeten kunnen regelen met die ene regel, de Gulden Regel (regula aurea): Behandel anderen zoals je door hen behandeld wilt worden. Op de een of andere manier is het daar nooit van gekomen. We begonnen ooit met minimaal tien regels. En inmiddels schijnen er tienduizenden te zijn in Nederland. Of meer. Wat is in dat regeloerwoud eigenlijk de rol, en de waarde, van de zogenaamde rechtsbeginselen?
Het is ons rechtsgebied niet, belastingen en toeslagen. En dus volgen we de toeslagenaffaire vanaf de zijlijn. Toch hebben we inmiddels reden om het ons wat meer aan te trekken. Want wat lezen we in NRC: ‘„De bestuursrechtspraak”, schrijft de commissie, „heeft jarenlang een wezenlijke bijdrage geleverd aan het in stand houden van de niet dwingend uit de wet volgende, spijkerharde uitvoering van de regelgeving van de kinderopvangtoeslag. Daarmee heeft de bestuursrechtspraak zijn belangrijke functie van (rechts)bescherming van individuele burgers veronachtzaamd.”’ Is dit nieuws?